روایت‌پژوهی تجارب زیسته‌ی دینی دانشجویان

میان صورت‌بندی آرمانی هر دین و حضور عینی آن در میان مومنان و جامعه همیشه فاصله وجود داشته است. متولیان و مبلغان و نهادهای رسمی ادیان، رسالت خود را کاستن این فاصله و تقریب مومنان به تصویر آرمانی دین و سلوک ذیل آن معرفی می‌کنند. صرف‌نظر از مناقشات کلامی بر روی امکان‌های متصور برای دینداری یا هر نسبت دیگری که می‌توان میان دین و فرد در نظر گرفت، مطالعه‌ی دین از نظرگاه مومنان و شیوه‌هایی که پای دین به زندگی ایشان باز شده و حیات آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، در شناسایی و آسیب‌شناسی مکانیزم‌ها و عوامل جامعه‌پذیری دینی یا دین‌گریزی از اهمیت بسیاری برخوردار است. در این پژوهش سعی شده است با استفاده از داده‌های حاصل از مصاحبه‌های عمیق با 19 نفر از دانشجویان دانشگاه‌های تهران و شریف، تجارب زیسته‌ی دینی ایشان موردبررسی قرار گیرد. به‌منظور دستیابی به دیدگاه‌های افراد، از روش‌های روایت‌پژوهی و پدیدارشناسی استفاده شده است. نتایج حاکی از آن‌اند که در میان دانشجویان موردمطالعه، چهار نوع کلی از ارتباط افراد با دین را می‌توان تشخیص داد. این روابط، ذیل چهار عنوان کلی منکران و لاادری‌ها و معترفان و کل‌گرایان مقید صورت‌بندی شده‌اند. افراد در هر کدام از این دسته‌ها، بسته به زمینه‌ی شکل‌گیری تجاربشان، استراتژی‌های متفاوتی را برای سامان‌دادن به زندگی عملی خویش اتخاذ می‌کنند. در نهایت، استراتژی‌های مختلف افراد ذیل عناوین «کناره‌گیری و خودآیینی» و «بی‌اعتنایی و التزام گزینشی» و «تحکیم و تقویت» و «خودآیینی مسئولیت‌گریز» و «بازتعریف دین در چارچوب عرف» و «بازتعریف دین در چارچوب تامین آرامش» صورت‌بندی و معرفی شده‌اند.